طهارت

نمازگزار باید برای انجام عبادت کسب طهارت کند، این طهارت گاهی با وضو، غسل و در شرایطی هم با تیمم حاصل می شود.

 وضو

وضو جزء ایمان است و به تعبیری نماز بدون وضو نماز نیست، امام رضا علیه السلام نیز درباره وضو می فرماید:
«لِأَنْ یَکُونَ الْعَبْدُ طَاهِراً إِذَا قَامَ بَیْنَ یَدَیِ الْجَبَّارِ عِنْدَ مُنَاجَاتِه‏؛
وضو یک ادب در برابر خداست، تا وقتی بنده هنگام نماز در برابر پروردگار می ایستد؛ پاک باشد.»
البته وضو گرفتن براى قرائت قرآن، خواندن دعا و زیارت هم مستحب است.

 شرایط وضو: 

شرط صحیح بودن وضو سیزده چیز است.

۱و۲- آب وضو پاک و مطلق باشد. (مضاف نباشد)
آب، یا مطلق است یا مضاف: آب مضاف، آبى است که از چیزى گرفته شود، مانند آب هندوانه و گلاب یا با چیزى مخلوط شود، مانند آبى که با گِل مخلوط گردد، به صورتى که دیگر به آن آب نگویند.
و غیر از اینها آب مطلق است، که پنج قسم مى باشد:

 اوّل: آب کُر، دوم: آب قلیل، سوم: آب جارى، چهارم: آب باران، پنجم: آب چاه.

– وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است. اگر چه انسان نجس بودن یا مضاف بودن آن را نداند یا فراموش کرده باشد و اگر با آن وضو نمازی هم خوانده باشد، باید آن نماز را دوباره با وضوی صحیح بجا آورد.
– اگر غیر از آب آلوده مضاف، آب دیگری برای وضو ندارد، چنانچه وقت نماز تنگ است، باید تیمم کند ولی اگر وقت دارد، باید صبر کند تا آب صاف شود و وضو بگیرد.

۳- آب وضو مباح باشد (غصبى نباشد)
– آب وضو و همچنین فضایی که در آن وضو می‏گیرد، باید مباح باشد.
– وضو با آب غصبی و آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی هست ‏یا نه، حرام و باطل است ولی اگر سابقا راضی بوده و انسان نمی داند که از رضایتش برگشته یا نه، وضو صحیح است.

 
۴و۵- ظرف آب وضو مباح باشد و از طلا و نقره  هم نباشد.
اگر آب وضو در ظرف غصبی است و غیر از آن آب دیگری ندارد باید تیمم کند و چنانچه با آن آب وضو بگیرد باطل است و اگر آب مباح دیگری دارد چنانچه در آن ظرف غصبی، وضوی ارتماسی بگیرد و یا با آن ظرف، آب به صورت و دستها بریزد وضویش باطل است ولی اگر با کف دست آب از آن ظرف بردارد و به صورت و دستها بریزد وضویش صحیح است اگر چه از جهت تصرف در ظرف غصبی فعل حرام، مرتکب شده است. 
– وضو از ظرف طلا و نقره به احتیاط واجب مثل وضو از ظرف غصبی است.
– وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو در آب فرو برد.

۶- اعضاى وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.
اگر یکی از اعضای وضو نجس باشد و بعد از وضو شک کند که پیش از وضو آن جا را آب کشیده یا نه، چنانچه در موقع وضو متوجه پاک بودن و نجس بودن آن جا نبوده، وضو باطل است، ولی اگر می داند متوجه بوده یا شک دارد که متوجه بوده یا نه،وضو صحیح است و در هر صورت جایی را که نجس بوده بایدآب بکشد.
-اگر پیش از تمام شدن وضو، جایی را که شسته یا مسح کرده نجس شود، صحیح است.
– اگر غیر از اعضای وضو جایی از بدن نجس باشد، وضو صحیح است. ولی اگر مخرج را از بول یا غائط تطهیر نکرده باشد، اولی آن است که اول آن را تطهیر کند، بعد وضو بگیرد.

۷- براى وضو گرفتن وقت باشد.
– هرگاه وقت به قدری تنگ است که اگر وضو بگیرد، تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت ‏خوانده می‏شود، باید تیمم کند، ولی اگر برای وضو و تیمم یک اندازه وقت لازم است، باید وضو بگیرد.
– کسی که در تنگی وقت نماز، وظیفه اش تیمم است اگر وضو هم بگیرد، وضویش صحیح است،چه برای آن نماز باشد و چه برای کار دیگری.

۸- به قصد قربت باشد.    
– قصد قربت‏، یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم وضو بگیرد و اگر برای خنک شدن یا به قصد دیگری وضو بگیرد باطل است. 
-لازم نیست نیت وضو را به زبان آورد یا از قلب خود بگذراند، ولی باید در تمام وضو متوجه باشد که وضو می‏گیرد، به طوری که اگر از او بپرسند چه می‏کنی، بگوید وضو می‏گیرم.

۹- ترتیب را رعایت کند.
باید وضو را به همان ترتیبی که گفته شده به جا آورد، یعنی اول صورت، بعد دست راست، بعد دست چپ شسته و در آخر سر و پاها مسح شود؛ البته باید پای راست پیش از پای چپ مسح شود و اگر به این ترتیب نباشد، وضو باطل است.

۱۰- پى در پى باشد.
-اگر بین کارهای وضو به قدری فاصله بیفتد که وقتی می‏خواهد جایی را بشوید یا مسح کند، رطوبت جاهایی که پیش از آن شسته یا مسح کرده خشک شده باشد،وضو باطل است ولی اگر فقط رطوبت جایی که جلوتر از محلی است که می‏خواهد بشوید یا مسح کند خشک شده باشد، مثلا موقعی که می‏خواهد دست چپ را بشوید رطوبت دست راست‏خشک شده باشد و صورت تر باشد، وضو صحیح است.
-اگر کارهای وضو را پشت ‏سر هم بجا آورد، ولی به واسطه گرمای هوا یا حرارت زیاد بدن و مانند اینها رطوبت‏خشک شود، وضوی او صحیح است.
-راه رفتن در بین وضو اشکال ندارد. پس اگر بعد از شستن صورت و دستها چند قدم راه برود و بعد سر و پا را مسح کند، وضوی او صحیح است.

۱۱- در کارهاى وضو از دیگرى کمک نگیرد.
– شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد و اگر دیگری او را وضو دهد یا در رسانیدن آب به صورت و دستها و مسح سر و پاها به او کمک نماید، وضو باطل است.
-کسی که نمی‏تواند وضو بگیرد، باید نایب بگیرد که او را وضو دهد و چنانچه مزد هم بخواهد در صورتی که بتواند باید بدهد، ولی باید خود او نیت وضو کند و با دست‏خود مسح نماید و اگر نمی‏تواند باید نایبش دست او را بگیرد و به جای مسح او بکشد و اگر این هم ممکن نیست، باید از دست او رطوبت بگیرد و با آن رطوبت‏ سر و پای او را مسح کند.
-هر کدام از کارهای وضو را که می‏تواند به تنهایی انجام دهد، نباید در آن کمک بگیرد.

۱۲- استعمال آب براى او مانعى نداشته باشد.
-کسی که می‏ترسد که اگر وضو بگیرد مریض شود یا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه بماند، نباید وضو بگیرد، ولی اگر نداند که آب برای او ضرر دارد و وضو بگیرد و بعد بفهمد ضرر داشته، وضویش صحیح است. اگر چه احتیاط مستحب آن است که با آن وضو، نماز نخواند و تیمم کند و چنانچه با آن وضو نماز خوانده، دوباره آن را اعاده نماید.
– اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار کمی که وضو با آن صحیح است ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو بگیرد.

۱۳- برای رسیدن آب به اعضاى وضو مانعى وجود نداشته نباشد.
-اگر می‏داند چیزی به اعضای وضو چسبیده، ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‏کند یا نه، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند.
-خط قلم خودکار و لکه‏هاى رنگ و چربى و کِرِمْ در صورتى که رنگ بدون جِرم باشد، مانع از وضو نیست، ولى اگر جرم دارد و روى پوست را گرفته باید بر طرف شود.
-اگر زیر ناخن چرک باشد، وضو اشکال ندارد. ولی اگر ناخن را بگیرد، باید برای وضو آن چرک را برطرف کند و نیز اگر ناخن بیشتر از معمول بلند باشد، باید چرک زیر مقداری را که از معمول بلندتر است برطرف نماید.
-اگر در صورت، دستها، جلوی سر و روی پاها به واسطه سوختن یا چیز دیگر برآمدگی پیدا شود، شستن و مسح روی آن کافی است و چنانچه سوراخ شود، رساندن آب به زیر پوست لازم نیست، حتی اگر پوست‏ یک قسمت آن هم کنده شود لازم نیست آب را به زیر قسمتی که کنده نشده برساند؛ ولی چنانچه پوستی که کنده شده گاهی به بدن می‏چسبد و گاهی بلند می‏شود، باید آن را قطع کند یا آب را به زیر آن برساند.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)،ج۱، ص۱۷۲٫

 طریقه وضو

بهتر است، پیش از وضو، دستها را تا مچ بشوییم، البته این شستن، جزو اعمال وضو نمى ‏باشد و مستحب است.
۱- به نیّت وضو صورت را از بالا به پایین از جایى که موى سر روییده تا چانه مى‏ شوییم.

۲- پس از شستن صورت، دست راست را از آرنج تا نوک انگشتان، از بالا به پایین، مى‏ شوییم.
۳- بعد از شستن دست راست، دست چپ را مانند دست راست مى ‏شوییم.
۴- بعد از شستن صورت و دست‏ها با رطوبتى که بر دست مانده، جلوى سر را مسح مى ‏کنیم؛ یعنى دست را بر سر گذاشته و کمى به طرف پیشانى مى‏ کشیم. در مسح سر، لازم نیست دست بر پوست سر کشیده شود، بلکه بر موى جلوى سر هم صحیح است ولى اگر موى سر، زیاد بلند باشد، باید بیخ مو (جایى که مو روییده) یا پوست سر را مسح کنیم. محل مسح جلو سر و روى پاها باید خشک باشد، اگر جاى مسح تَر باشد باید آن را خشک کرد ولى اگر رطوبت آن بقدرى کم باشد که مانع از تأثیر رطوبت دست بر آن نباشد اشکالى ندارد.
 5- پس از مسح سر، پاى راست را از نوک انگشت تا آخرِ برآمدگی روى پا مسح مى ‏کنیم.
 6- در پایان، پاى چپ را مانند پاى راست مسح مى ‏کنیم و با این عمل وضو تمام مى ‏شود.
براى مسح پا، کشیدن یک انگشت دست بر یک انگشت پا کافى است، ولى بهتر است تمام کف دست بر تمام روى پا کشیده شود.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۱۶۲٫

 دعای وضو

از مستحبات دیگر وضو، دعا کردن، هنگام وضو گرفتن است. 
وقتی که فرد نگاهش به آب می‌افتد:

«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ الْمَاءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعَلْهُ نَجِساً؛
به نام الله و … و سپاس خدایی را که آب را پاک قرار داد و آن را نجس قرار نداد.»
وقتی که قبل از وضو دست خود را می‌شوید:

«اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِین؛‏

خدایا مرا از توبه کنندگان و از پاکیزگان قرار ده.»
وقتی که پیش از وضو و به عنوان یک امر مستحبی، آب در دهان مضمضه می‌کند:

«اللَّهُمَّ لَقِّنِّی حُجَّتِی یَوْمَ أَلْقَاکَ وَ أَطْلِقْ لِسَانِی بِذِکْرِک؛‏
پروردگارا! روز قیامت در بیان دلیل و حجت، مرا یاری کن و زبانم را به ذکر و شُکرت آزاد ساز٫»
وقتی که پیش از وضو و به عنوان یک امر مستحبی، آب در بینی استنشاق می‌کند:

«اللَّهُمَّ لَا تُحَرِّمْ عَلَیَّ رِیحَ الْجَنَّةِ وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یَشَمُّ رِیحَهَا وَ رَوْحَهَا وَ طِیبَهَا؛
خدایا بوی بهشت را بر من حرام مکن و مرا از کسانی قرار ده که عطر و رایحه آن را استشمام می‌کنند.»
 وقتی که صورت را می‌شوید(شروع وضو):

« اللَّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهِی یَوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجُوهُ وَ لَا تُسَوِّدْ وَجْهِی یَوْمَ تَبْیَضُّ فِیهِ الْوُجُوه‏؛
خدایا روی مرا سفید گردان در روزی که در آن صورت‌ها سیاه می‌شوند و روی مرا سیاه مگردان، در روزی که در آن صورت‌ها سفید می‌گردند.»
وقتی که دست راست را می‌شوید:

«اللَّهُمَّ أَعْطِنِی کِتَابِی بِیَمِینِی وَ الْخُلْدَ فِی الْجِنَانِ بِیَسَارِی وَ حَاسِبْنِی حِسابا یسیراً ؛
خدایا کتاب مرا به دست راستم عطا نما و جاودانگی در بهشت را به سمت چپ من [ببخش] و مرا به آسانی مورد محاسبه قرار ده.»
وقتی که دست چپ را می‌شوید:
«اللَّهُمَّ لَا تُعْطِنِی کِتَابِی بِشِمَالِی وَ لَامِنْ وَرَاءِ ظَهْرِی وَ لَا تَجْعَلْهَا مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ مُقَطَّعَاتِ النِّیرَان‏؛
خدایا کتاب مرا از بالا و [یا] از پشت به من عطا نفرما و آویخته‌ای بر گردنم قرار مده و از پاره‌های آتش به تو پناه می‌برم.»
در مسح سر:

«اللَّهُمَّ غَشِّنِی بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکَاتِکَ وَ عَفْوِکَ؛
خدایا مرا به رحمت و برکت و بخشایشت غوطه‌ور ساز٫»
در مسح پا:

«اللَّهُمَّ ثَبِّتْنِی عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ اجْعَلْ سَعْیِی فِیمَا یُرْضِیکَ عَنِّی یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَام‏؛
خدایا مرا ثابت قدم گردان بر صراط، در روزی که قدم‌ها دچار لرزش می‌شوند و کوشش مرا در آنچه که تو را خشنود می‌سازد قرار ده ای صاحب جلال و اکرام.»

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۱۷۲٫

 مبطِلات وضو

هفت چیز وضو را باطل می کند:
۱- بول
۲- غائط
۳- باد معده و روده که از مخرج غائط خارج شود.
۴- خوابی که به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود اما اگر چشم نبیند ولی گوش بشنود، وضو باطل نمی شود.
۵- چیزهایی که عقل را از بین می برد مانند: دیوانگی، مستی و بیهوشی
۶- استحاضه     
7- کاری که باید برای آن غسل کرد.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۲۰۰٫

 وضوى جَبیره

چیزی که با آن زخم و شکسته را می بندند و دارویی که روی زخم و مانند آن می گذارند جبیره نامیده می شود. اگر جبیره در یکی از اعضای وضو وجود داشته باشد مانع رسیدن آب به آن عضو می شود پس برای وضو  باید به احکام وضوی جبیره عمل کرد.

    
1- اگر در یکى از اعضا وضو، زخم، دُمَل و یا شکستگى باشد، چنانچه روى آن باز است و آب براى آن ضرر ندارد، باید به طور معمول وضو گرفت.

۲- اگر زخم یا دمل و یا شکستگى، در صورت و دستهاست و روى آن باز است و آب ریختن روى آن ضرر دارد، چنانچه کشیدن دست تَر بر آن، ضرر ندارد، بنابر احتیاط واجب دست تَر، بر آن بکشد.
 اگر این مقدار نیز ضرر دارد، یا زخم نجس است و نمى شود آن را آب کشید، باید اطراف زخم را، از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب، پارچه پاکى روى زخم بگذارد و دست تَر روى آن بکشد و اگر گذاشتن پارچه ممکن نیست، باید اطراف زخم را بشوید و در هر صورت تیمّم لازم نیست.

۳- اگر زخم یا دمل یا شکستگى در جلوى سر یا روى پاهاست و روى آن باز است، چنانچه نتواند آنرا مسح کند، باید پارچه پاکى روى آن بگذارد و روى پارچه را با تَرى آب وضو که در دست مانده مسح کند، و اگر گذاشتن پارچه ممکن نباشد، باید به جای وضو تیمم نماید و بهتر است یک وضوی بدون مسح هم بگیرد.

۴-اگر روى دمل، زخم یا شکستگى بسته باشد چنانچه باز کردن آن ممکن است و آب هم براى آن ضرر ندارد، باید باز کند و وضو بگیرد چه زخم و مانند آن در صورت و دستها باشد، چه جلوى سر و روى پاها.

۵-اگر نمى شود روى زخم را باز کرد ولى خود زخم یا چیزى که روى آن گذاشته شده پاک است و رسانیدن آب به زخم هم ضرر ندارد، باید آب را به زخم برساند.
– اگر زخم یا چیزى که روى آن گذاشته شده نجس است، چنانچه آب کشیدن آن و رساندن آب بروى زخم ممکن باشد، باید آن را آب بکشد و موقع وضو آب را به زخم برساند.
– در صورتى که آب براى زخم ضرر دارد، یا آنکه رساندن آب به روى زخم ممکن نیست، یا زخم نجس است و نمى شود آنرا آب کشید، باید اطراف زخم را بشوید و اگر جبیره پاک است، روى آنرا مسح کند.
– اگر جبیره  هم نجس است، یا نمى شود روى آن دست تر کشید، مثلاً دارویی است که به دست مى چسبد، پارچه پاکى را به طورى که جزء جبیره حساب شود، روى آن بگذارد و دست تر روى آن بکشد. اگر این هم ممکن نیست، احتیاط واجب آن است که وضو بگیرد و تیمم هم بنماید.

۶-اگر در جاى وضو یا غسل چیزى چسبیده است که برداشتن آن ممکن نیست، یا به قدرى مشقت دارد که نمى شود تحمل کرد، باید به دستور جبیره عمل کند، و بنابر احتیاط واجب تیمم هم بنماید.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۲۰۱٫

 مواردی که باید برای آن وضو گرفت

براى شش چیز وضو واجب است:
۱- براى تمام نمازهاى واجب و مستحب غیر از نماز میت. 
۲- براى سجده و تشهد فراموش شده اگر بین آنها و نماز حدثى از او سر زده مثلا بول کرده باشد، ولى براى سجده سهو واجب نیست وضو بگیرد.
۳- براى طواف واجب خانه کعبه
۴- اگر نذر یا عهد کرده و یا قسم خورده باشد که وضو بگیرد.
۵- اگر نذر کرده باشد که جایی از بدن خود را به خط قرآن برساند.
۶- براى آب کشیدن قرآنى که نجس شده

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۱۹۷٫

 تیمّم

تیمم به معنی قصد کردن و در اصطلاح شرع، قصد کردن به خاک پاک را می‌گویند که بجای وضو و یا غسل و در نبودن آب صورت می گیرد.

در هفت مورد به جاى وضو و غسل باید تیمّم کرد:

۱- آب پیدا نکند.

اگر انسان در آبادى باشد، باید براى تهیه آب وضو و غسل بقدرى جستجو کند که از پیدا شدن آن ناامید شود و اگر در بیابان باشد، چنانچه زمین آن پست و بلند است و یا به واسطه درخت و مانند آن، عبور در آن زمین مشکل است، باید در هر یک از چهار طرف به اندازه پرتاب یک تیر قدیمى که با کمان پرتاب مى‏کردند، به جستجوى آب برود ولی اگر زمین آن این طور نیست، باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
۲- مشقت بیش از حد:

اگر به واسطه پیرى یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیله‏اى که آب از چاه بکشد، دسترسى به آب نداشته باشد، باید تیمم کند و همچنین اگر تهیه آب یا استعمال آن به قدرى مشقت داشته باشد که مردم تحمل نکنند.

 3- ترس از ضرر:

اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد یا بترسد که به واسطه استعمال آب، مرض یا عیبى در او پیدا شود یا مرضش طول بکشد و یا شدت پیدا کند و به سختى معالجه شود باید تیمم نماید، ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد، باید با آب گرم وضو بگیرد یا غسل کند.
 

4- نیاز به آب برای حفظ جان:

هرگاه بترسد که اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند خود او یا عیال، اولاد و کسانى که با او همراهند از تشنگى بمیرند یا مریض شوند و همچنین اگر کسى که حفظ جان او واجب است به قدری تشنه باشد که اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود؛ باید تیمم کند.

۵- نیاز به آب برای تطهیر:

کسى که بدن یا لباسش نجس است و کمى آب دارد که اگر با آن وضو بگیرد یا غسل کند، براى آب کشیدن بدن یا لباس او نمى‏ماند باید بدن یا لباس را آب بکشد و با تیمم نماز بخواند. ولى اگر چیزى نداشته باشد که بر آن تیمم کند، باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.

 6- نداشتن آب مباح:

اگر غیر از آب یا ظرفى که استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگرى ندارد، مثلا آب یا ظرفش غصبى است و غیر از آن،  آب و ظرف دیگرى ندارد، باید به جاى وضو و غسل، تیمم کند.

۷- نداشتن وقت برای وضو و غسل:

هرگاه وقت به قدرى تنگ باشد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند، تمام نماز یا مقدارى از آن بعد از وقت‏ خوانده مى‏ شود، باید تیمم کند.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۳۸۵٫

 چیزهایی که تیمم به آنها صحیح است: 
تیمم به خاک، ریگ، کلوخ، گل پخته، سنگ گچ و سنگ مرمر صحیح است به شرط آن که پاک و تمیز باشد.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۳۹۹٫

 طریقه تیمم

۱- نیت
در هنگام نیّت، باید معیّن کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو و اگر بدل از غسل باشد، باید آن غسل را معیّن نماید و چنانچه اشتباهاً به جاى بدل از وضو، بدل از غسل یا به جاى بدل از غسل، بدل از وضو نیّت کند، یا مثلا در تیمّم بدل از غسل جنابت، بدل از غسل مسّ میّت، نیّت نماید،تیمّم او باطل است.

۲- زدن دستها بر موارد تیمم:
زدن کف هر دو دست، بر چیزی که تیمم به آن صحیح است.
– براى تیمّم باید انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر مانع دیگرى بر پیشانى یا دستها وجود دارد باید بر طرف شود.

۳- مسح پیشانی تا ابرو: 
لازم است کف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن، از جایی که موی سر ‌روییده تا ابروها و بالای بینی کشیده شود.
– در تیمم باید کف دست را بر پیشانى و روى دستها کشید و اگر پیشانى یا دستها از زیر آن کشیده شود، صحیح نیست.

۴- مسح پشت دست راست و چپ:
کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ
– براى آنکه یقین کند تمام پشت دست مسح شده، باید مقدارى بالاتر از مچ را هم مسح کند، ولى مسح بین انگشتان لازم نیست.
– اگر پیشانى یا پشت دستها زخم باشد و پارچه یا چیز دیگرى را که بر آن بسته شده نتوان باز کرد، باید دست را روى آن کشید.
– همچنین اگر کف دست زخم باشد و پارچه یا چیز دیگرى را که بر آن بسته نتوان باز کرد، باید دست را با همان پارچه بر چیزى که تیمّم بر آن صحیح است زند و به پیشانى و پشت دستها کشید.
– اگر مختصرى از پیشانى و پشت دست ها مسح نشود تیمّم باطل است، چه عمداً باشد و چه سهواً، ولى دقّت زیاد هم، لازم نیست و همین که بگویند تمام پیشانى و پشت دستها، مسح شده کافى است.
– پیشانى و پشت دستها را باید از بالا به پایین مسح کرد و کارهاى آن را پشت سر هم انجام داد.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۴۰۶٫

 غسل

یکی دیگر از موارد طهارت غسل است؛ که در لغت به معنای شستن و در اصطلاح به مجموع اراده قلبی و اجرای عملی در خصوص شستن بدن گفته می‌شود.
غسل‌ها بر حسب حکم شرعی به دو دسته تقسیم می‌شوند.

۱- غسل واجب
۲- غسل مستحب
غسل واجب یا مستحب را (به جز غسل میت) به دو صورت می‌توان انجام داد:

– ترتیبی
در غسل ترتیبی باید به نیت غسل، نخست سر و گردن، و سپس نیمه راست بدن و بعد نیمه چپ بدن شسته شود.
– ارتماسی
غسل ارتماسی آن است که انسان به نیت غسل یکباره در آب فرورود، به طوری که آب یکدفعه یا به تدریج تمام بدن را فرا گیرد.

توضیح المسائل مراجع(فتاوای ۱۲ مرجع)، ج۱، ص۲۲۹٫