در مورد اینکه از چه سنی کودک را به نماز و تمرین جهت انجام عبادت واداریم، نظریات مختلفی وجود دارد : نخست باید این نکته را متذکر شویم که بر اساس بررسی های روان کاوان ، حس یا احساس مذهبی در انسان ها از4 سالگی و به نظر عده ای دیگر از2 تا 3 سالگی بیدار می شود. البته بیداری و شکفتگی مذهبی و احساس مسئولیت درباره آن ( که با احساس مذهبی متفاوت است) از سنین پس از11سالگی ایجاد می گردد. این احساس در6 سالگی به همراه رشد کودک آشکار می شود و ما تظاهرات آن را در کودکان می بینیم. به همین جهت اعتقاد داریم که تمرین نماز باید از خردسالی و حتی از سن3سالگی آغاز شود، که کیفیت آن را بیان خواهیم کرد.

اتفاقآ این فکر در دنیای غرب هم وجود دارد. جان لاک که از فلاسفه و صاحب نظران مهم غرب است در کتاب خود چنین می نگارد : تصور خدا از همان آغاز کودکی و عشق و احترام به او را در کودک بیدار کنیم.

دیگران هم نظر داده اند که درباره خدا و مذهب از4سالگی می توان با کودک سخن گفت . رغبت به خدا را هم از همان سنین می توان در وی پدید آورد، طوری که خدای را دوست بدارد، همچنان که پدرومادر خود را دوست می دارد.

مراحل آن :مانند آموزش یا پرورش دیگر جنبه های مذهبی، می توان نیز 3 مرحله را مد نظر قرار داد :

1.دوران تمهید

که در واقع دوران پایه گذاری ها و آشنایی ها و دوره آمادگی دادن است.در این مرحله چشم کودک را باید به ادا و اطوار و حرکات نماز آشنا کرد و برهمین اساس از همان دوران خردسالی کودک ، پدرومادر نماز را جلوی دیدگان کودک و در وقت بیداری او بخوانند تا او این اعمال و رفتار را ببیندو از این دیدن ها ، تشکلی ذهنی برای او حاصل شود. از خرد سالی باید گوش کودک را به زمزمه ها، آواها، ترنم ها و لحن نماز آشنا کنیم تا او نغمه های الهی را از زبان پدر ومادر بشنود و به اصطلاح : گوش او با آن صداها و نغمه ها پر شودو این شنیدن هم امری مأنوس برای کودک گردد.

2.دوران تمرین

که در آن کودک را به نماز دعوت می کنیم و به نظر ما این امر از 3سالگی قابل اجراست به این صورت که :

دروقت نماز بچه ها را به شکلی مناسب صدا می کنیم؛ مثلاً می گوییم : علی جان وقت نماز شده می خواهیم نماز بخوانیم

درهنگام تمرین، معیارها و ضوابط را آرام آرام ودر طول چند سال به او می گوییم.

والدین و مربیان باید سعی کنند برنامه کار، بازی، مشق و تفریح او را طوری منظم کنند که با برنامه نماز برخورد نداشته باشد و البته مسئولان صدا و سیما هم برای این ساعت برنامه دیگری تهیه کنند که جهت دهنده کودک به سوی نماز باشد.

3.دوران تکلیف

غرض، دوران تکلیف نسبت به نماز و واداشتن کودک به نماز است و آن مرحله ای است که کودک به حد رشد و تمییز رسیده، احساس مذهبی در او علنی و نمودار شده و این امر حدود سنین6 یا 7سالگی است. در این سن کودک در شرایطی است که می تواند بار عبادت را در حد توانایی خود به دوش کشد. او کفایت و لیاقت مطلوب رابرای نماز خواندن به دست آورده، می تواند سرپا بایستد و چند دقیقه به افعال نماز بپردازد. روایات ما هم در مورد این سن نظر دارند و نماز را در این سن مورد تأیید قرار می دهند.

در روایتی از امام باقر آمده ما فرزندانمان را از 5 سالگی به نماز وا می داریم، شما از7سالگی آنها را به نماز خواند امر کنید1

در روایتی دیگر آمده وقتی کودک 7 ساله شد، دست و رویش را به بهانه وضو بشورید، چون 9 ساله شد، کاری کنید با وضوی صحیح و کامل نماز بخواند.2

________________________________________________

پاورقی :

1.وسائل الشیعه، ج3، ص12

2.همان، ص13