مراتب حضور قلب

درباره مراتب حضور قلب، سخنان بسیاری از بزرگان اهل معرفت رسیده، ولی ما به جهت مختصرگویی و ساده نویسی برآنیم تا با الهام از سخنان ارزشمند آنان به ذکر پنج مرتبه از مراتب حضور قلب بپردازیم.

اهمیت حضور قلب در نماز

طبق كلمات معصومين شرط قبولي سايراعمال،قبولي نماز است واگر نماز قبول نشود به اعمال ديگر اصلاَ نگاهي نمي كنند وقبولي نماز به حضور قلب  وتوجه باطني انسان به خداست واگر نماز بدون حضور قلب خوانده شوداز درجه ی اعتبار ساقط بوده ولايق محضر حضرت حق نيست

پس به فرموده ی حضرت امام خميني كليد گنجينه ي اعمال و باب الابواب همه ي سعادت ها،حضور قلب است و بدون آن همه ي عبادت ها از اعتبار ساقط مي شود

خواندن نماز وداع گونه راهی برای حضور قلب

یکی از مواردی که می تواند به حضور قلب بیشتر در نماز کمک کند و در روایت ها نیز به آن اشاره شده، در نظر داشتن این نکته است که احتمال دارد این نماز، آخرین نمازی باشد که می خوانیم.

در روایتی نقل است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به یکی از یاران خود فرمود:

«فَصَلِّها صلاةَ مُوَدِّعٍ؛ به هنگام نماز، به گونه ای نماز بخوان که گویا این آخرین نمازی است که می خوانی و نماز خداحافظی توست».

توجه کردن به معانی الفاظ نماز

آرزوی نورانی و آسمانی که همواره فکر و اندیشه مؤمن را به خود مشغول نموده این است که به هنگام اوقات معنوی نماز، نمازی آبرومند را به درگاه الهی تقدیم نموده، به گونه ای که در آن حضوری عاشقانه در محضر خداوند بی نیاز داشته باشد که در لسان ادبیات اسلامی، از آن به حضور قلب تعبیر می شود.

خواندن دعاهای قبل وبعد از نمازعامل حضور قلب

یکی از عواملی که به ایجاد حضور قلب در نماز کمک می کند، خواندن دعاهای پیش از شروع نماز است که از معصومین علیهم السلام نقل شده است.

یقین کردن به بزرگی خدا

از عوامل حضور قلب

امیر مومنان (ع) در خطبه اوّل نهج البلاغه می فرماید:

«لَا يُدْرِكُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَ لَا يَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَنِ ـــ خدایی که همّتهای عالی از درکش عاجزند و غوّاصان دریای اندیشه به او دست نمی یابند.»
در روایات آمده است:

«قَالَ رَجُلٌ عِنْدَهُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَيِّ شَيْ‏ءٍ فَقَالَ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حَدَّدْتَهُ فَقَالَ الرَّجُلُ كَيْفَ أَقُولُ قَالَ قُلْ اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَف‏ ـــ

روزی مردی نزد امام صادق (ع) گفت: الله اکبر؛ امام (ع) فرمودند: از چه چیزی بزرگتر است. مرد گفت: از هر چیزی. امام فرمودند: خدا را محدود نمودی. مرد پرسید: پس چگونه بگویم؟ امام فرمودند: بگو خدا بزرگتر از آن است که به وصف درآید.» (الكافی، ج‏1،ص117)

یاد خدا راهکار حضور قلب

خداوند متعال در قرآن می فرمايد:

"واقم الصلاة لذكری"[1]يعنی ونماز را بپادار برای اينكه مرا يادكنی

وسواس از عوامل عدم حضور قلب 

وسوسه از القائات و اعمال شیطان استعبدالله بن سنان می  گوید:

"برای امام صادق (ع) از مردی كه در وضو و نماز به وسواس مبتلا بود، یاد كردم و گفتم كه او مردعاقلی است، امام صادق(ع) فرمود: چه عقلی برای اوست و حال آن كه از شیطان پیروی می كند؟ از آن حضرت پرسیدم كه چگونه شیطان را پیروی می كند؟

 منشا تمام خطاها و رذایل اخلاقی  دلبستگی به دنیا است .انسان ها باید در زندگی  با کمک آموزه‌های دینی و راهنمایی اولیای خدا و با پیروی از دستورات الهی ، با تضعیف دلبستگی به دنیا در قلب  خود ، حب خدا را در دل خود تقویت کند

 آیه۳۲ سوره انعام 

«وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ» می فرماید: کسی که می‌خواهد از دنیای مذموم فاصله بگیرد؛  باید بکوشد تا متصف به اوصاف اهل دنیا نباشد و مومن  واقعی نباید با ویژگی‌های دنیا طلبان و دنیا دوستان آراسته باشد.

نشاط جسمی اولین شرط حضور قلب

بنا به شرایط زمان و مکان کسالت و نشاط که از صفات روح است در انسان به وجود می آید. انسان باید خودتلاش کند زمینه های نشاط را برای خود به وجود بیاورد، به ویژه هنگام عبادت که زمان ارتباط با خداوند است. کسالت وتنبلی در امور دنیوی نیز مورد قبول اسلام نیست. اسلام دین تلاش و نشاط است.

حضور قلب در نماز

از زبان آیت الله بهجت‎(ره)‎

آقاى غرویان می نویسد:
از محضر آیت الله بهجت سؤ ال شد: حاج آقا، عمرمان گذشت و دارد مى گذرد امّا هنوز لذتى از عبادت و به خصوص نمازمان احساس ‍ نكرده ایم، به نظر شما چه باید بكنیم كه ما نیز اقلاًّ اندكى از آنچه را كه ائمه و پیشوایان معصوم علیهم السّلام فرموده اند، بچشیم؟

حضور قلب در نماز از نگاه شهید دستغیب 

 

شهید دستغیبسبب عدم حضور قلب در نمازرا این گونه بیان می کنند :

 راه های کسب حضور قلب در نماز 

 حضور قلب آنست که انسان در نماز، توجه قلبى به خدا داشته باشد و از یاد او غافل نشود و هر لحظه و در تمام جملات و حرکات نماز، بداند چه مى‏گوید، چه مى‏خواهد، معنى حرکات و افعالش چیست، رو به چه کسى ایستاده، قبله‏اش کجاست، چرا نماز مى‏خواند و در برابر چه خداى عظیمى به نیایش و پرستش و حمد و ثنا و ذکر و دعا ایستاده است.